Elfen waren echte wezens voor veel van onze voorouders, zelfs voor de meest beschaafde van die tijd. Ze zijn de tijd ontstegen en hebben overleefd in verhalen en legenden, en staan centraal in videospelletjes en op het witte doek. Vaak zegt iemand die in het noorden van Spanje een huis gaat verkopen ook vandaag nog “het huis wordt verkocht met alles erop en eraan, inclusief elfjes”. Onder deze benaming zijn er vele personages, die gemeen hebben dat ze klein zijn, lang leven en zich gewoonlijk aan het zicht van mensen onttrekken en lawaai maken. Er wordt gezegd dat zij voortkomen uit en gevoed worden door de onzuivere omgeving van verlaten huizen en dat zij graag borden wegnemen, spelen, stenen gooien… en dat zij liever contact hebben met kinderen dan met volwassenen.

Huiselven houden van het huis en van allen die erin wonen (als je je goed gedraagt bij hen); zij vergelden gunsten met gunsten, maar nemen wraak als zij gewillig worden gestoord. Hun favoriete plaatsen zijn de stal, waar zij zich vermaken door de dieren lastig te vallen, de zolder en de keuken, waar zij graag spelen met meel en potten en pannen. En als de familie ‘s avonds hete as en wat eten achterlaat, zullen de kobolden tevreden zijn en niet veel last hebben. Als de familie verhuist, blijven ze meestal in het huis, hoewel ze sporadisch de familie bezoeken. Hoewel er gevallen zijn waarin zij zich bij iemand voegen en hem niet verlaten zolang hij leeft. In Spanje waren er in de XVIe eeuw zoveel huizen waarvan men dacht dat er kobolden in woonden, dat als iemand een huis huurde of kocht en later ontdekte dat er kobolden in zaten, hij het wettelijk kon verlaten. De huiskabouters helpen meestal de mensen van de huizen en doen vaak hun klusjes. Maar als die dankbaar zijn en hen een nieuw kledingstuk geven, zijn de kobolden vrij en vertrekken ze voorgoed.

Er zijn ook elfjes in het hele land die bijzonder schattig zijn. Het zijn de kinderelfjes, die voor kinderen en dieren zorgen, hen verdedigen en met hen spelen. Kleine elfjes glijden door de stofvlekken bij de zonnestralen die de kamers doorkruisen, waken over de slaap van de kinderen en vergezellen hen als ze lang alleen zijn. De jongste kinderen kunnen ze meestal zien, hoewel ze ze niet meer zien als ze opgroeien of als een volwassene hen vertelt dat het alleen maar stofvlekken zijn.

Er zijn ook waterelven. Tegenwoordig gaat niemand meer water halen uit de fontein, dus hun spoor is verloren gegaan. Men zegt dat ze graag steeds weer door de stroompjes glijden die uit de waterkanalen komen, waarbij ze het risico lopen in een vat te vallen. Als degene die het water opvangt het merkt en de goblin terugbrengt naar de fontein, kan hij een kleine schat ontvangen. Maar als hij het niet ziet en het tijdens het drinken inslikt, beginnen ze te springen en zich in de persoon te verplaatsen, waardoor het bekende gezegde ontstaat: hij heeft een kobold in zijn lichaam.

De bossen en bergen van Spanje zitten vol met ondeugende elfen die hun inwoners en goede mensen beschermen en tegelijkertijd degenen straffen die zich misdragen, vooral als ze dat met andere levende wezens doen. In Cantabrië kleden ze zich in kleurrijke kleren van de natuur om deze na te bootsen. Ze worden altijd vergezeld door een wolf die ook in verschillende dieren kan veranderen.

Er is een elf geliefd bij de mensen, vooral in het noorden, die de zoeker-dwerg of de kobold die dingen vindt wordt genoemd. Hij is belast met het opsporen van de verloren en soms vriend of vriendin voor wie daarom vraagt. Er wordt gezegd dat er twee goblin broers zijn, de ene rustiger dan de andere. De eerste, vrolijk en grappend, heeft een hese stem en een luide lach. Hij is gekleed in een lange rode jas met een gele riem en schoenen, een alziende verrekijker en een slinger van paddenhuid om zich te verdedigen tegen gevaarlijke dieren. Zijn broer, gekleed in het groen, leunt op een stok en draagt geen accessoires. Als iemand iets verliest en het wil terugvinden, zeg dan het volgende:

Duende, duende, duendecillo
una cosa yo perdi,
duende, duende, duendecillo,
compadecete de mi.

Pixie, pixie, little pixie,
I’ve lost a thing,
pixie, pixie, little pixie,
take pity on me.